Thuốc nhuộm thực phẩm có khiến trẻ em hiếu động quá mức không?

Gần đây, vấn đề này lại được chú ý sau khi Ủy viên FDA Hoa Kỳ – Tiến sĩ Marty Makary khẳng định rằng các thuốc nhuộm thực phẩm có liên hệ với chứng hiếu động ở trẻ, dựa trên một nghiên cứu đăng trên tạp chí y khoa danh tiếng The Lancet.

Vậy sự thật là gì? Thuốc nhuộm thực phẩm có thực sự khiến trẻ trở nên quá hiếu động? Hãy cùng xem xét kỹ lại bằng chứng khoa học đứng sau những tuyên bố này.

Nghiên Cứu Gốc: Có Thuyết Phục?

Tiến sĩ Makary nhắc đến một nghiên cứu ngẫu nhiên có đối chứng được thực hiện vào năm 2007 tại Vương quốc Anh – được xem là một trong những nghiên cứu quy mô và nghiêm túc nhất từng được tiến hành về mối liên hệ giữa phụ gia thực phẩm và hành vi trẻ em.

Thiết kế nghiên cứu

• Gồm 2 nhóm trẻ: 3 tuổi và 8–9 tuổi.

• Mỗi trẻ được cho uống 3 loại nước trái cây vào các thời điểm khác nhau:

• Một loại chứa liều cao thuốc nhuộm thực phẩm,

• Một loại chứa liều thấp,

• Một loại không chứa gì cả (giả dược).

• Các loại thuốc nhuộm được thử nghiệm bao gồm các chất phổ biến như Red 40, Yellow 5, Yellow 6,...

• Liều lượng tương đương 2–4 túi kẹo nhỏ.

Mỗi trẻ đều uống cả 3 loại nhưng vào thời điểm ngẫu nhiên (thiết kế “bắt chéo”) để tránh biết được mình đang uống loại nào. Sau đó, mức độ hiếu động của trẻ được đánh giá dựa trên ý kiến của phụ huynh, giáo viên và nhà nghiên cứu, rồi tính điểm trung bình.

Kết quả: Không hề rõ ràng

Nếu thuốc nhuộm thực sự gây tăng động, ta sẽ kỳ vọng rằng:

• Liều càng cao → hiệu ứng càng mạnh (quy luật liều lượng),

• Sự khác biệt giữa khi dùng thuốc nhuộm và giả dược phải rõ ràng và nhất quán.

Thế nhưng:

• Ở trẻ 3 tuổi, liều thấp lại khiến trẻ hiếu động hơn, còn liều cao thì không.

• Ở trẻ 8–9 tuổi, liều cao gây tăng động nhẹ, liều thấp thì không ảnh hưởng.

• Khi lọc dữ liệu để chỉ tính trẻ uống đầy đủ và không thiếu số liệu, kết quả có mạnh hơn chút, nhưng vẫn không thể kết luận chắc chắn.

Ngoài ra, mức ảnh hưởng ghi nhận được rất nhỏ, chỉ đo được bằng các công cụ nghiên cứu chuyên sâu. Trong thực tế đời thường, gần như không ai nhận ra được bằng mắt thường.

Bài Học Từ Úc: Không Có Thuốc Nhuộm, Trẻ Có “Ngoan” Hơn?

Tác giả bài viết này sống tại Úc, nơi mà hầu hết thuốc nhuộm thực phẩm không được phê duyệt sử dụng trong sản phẩm dành cho trẻ em.

Ví dụ:

• Ngũ cốc ăn sáng chỉ được dùng Red 2, và rất ít.

• Sữa và sản phẩm từ sữa không được phép dùng màu nhân tạo.

• Red 3 chỉ được dùng cho trang trí bánh hoặc cherry ngâm.

Theo khảo sát từ Cơ quan An toàn Thực phẩm Úc – New Zealand (FSANZ), tỷ lệ trẻ em Úc tiếp xúc với thuốc nhuộm cực kỳ thấp. Tuy nhiên, tỷ lệ trẻ bị rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) lại gần bằng với Mỹ, nơi thuốc nhuộm thực phẩm được sử dụng rộng rãi.

Quốc giaTỷ lệ trẻ bị ADHDÚc (2013/14)8.2%Mỹ (2016–2019)9.8%

Chưa hết, số lượng thuốc điều trị ADHD được kê đơn ở Úc đã tăng gấp 4 lần trong 10 năm qua, trong khi quy định về thuốc nhuộm vẫn giữ nguyên.

Điều này cho thấy: Không thể đổ lỗi cho thuốc nhuộm thực phẩm là nguyên nhân chính gây ra chứng tăng động ở trẻ em.

Vậy Có Nên Cấm Thuốc Nhuộm Thực Phẩm?

Tại Việt Nam, việc sử dụng màu thực phẩm nhân tạo trong bánh kẹo, nước giải khát, ngũ cốc, sữa chua,... là khá phổ biến. Nhưng hiện chưa có bằng chứng khoa học nào đủ mạnh để kết luận rằng chỉ riêng màu thực phẩm có thể gây tăng động rõ rệt ở trẻ em.

Một số quốc gia như Úc, New Zealand, Na Uy, hoặc Nhật Bản hạn chế hoặc không sử dụng các thuốc nhuộm này vì lý do văn hóa và thói quen tiêu dùng, chứ không phải vì chúng bị chứng minh là nguy hiểm.

Ngoài ra, hiện nay trên thị trường đã có nhiều loại màu thực phẩm tự nhiên chiết xuất từ rau củ, trái cây (như củ dền, nghệ, hoa đậu biếc…) có thể thay thế cho màu nhân tạo mà không ảnh hưởng mùi vị hoặc sức khỏe.

Kết Luận

• Nghiên cứu lớn nhất về thuốc nhuộm và trẻ hiếu động không cho thấy mối liên hệ rõ ràng.

• Các cơ quan quản lý thực phẩm uy tín như FDA (Mỹ), FSANZ (Úc/NZ), EFSA (châu Âu) đều không khuyến nghị cấm hoàn toàn.

• Không nên dựa vào các kết luận chưa chắc chắn để gây hoang mang cho phụ huynh hoặc ban hành các chính sách cực đoan.

Gợi Ý Cho Phụ Huynh

• Hãy đọc kỹ nhãn thực phẩm, ưu tiên các sản phẩm không sử dụng màu nhân tạo.

• Quan sát hành vi trẻ một cách toàn diện, không chỉ dựa vào thức ăn.

• Hạn chế tổng thể thực phẩm chế biến sẵn, nhiều đường, nhiều màu – không chỉ vì thuốc nhuộm mà còn vì thói quen ăn uống lành mạnh cho con.